استرس می‌تونه از رشد مغز جلوگیری کنه و باعث کاهش وزن بشه دیدگاه کلیِ مورد قبول اینه که ADD یه اختلال ژنتیکی ارثیه. من بعداً این موضوع رو بررسی می‌کنم؛ ولی اول اجازه بده که یه نیم نگاهی به داخل مغز مبتلا به ADD‌ داشته باشیم و ببینیم اون‌جا چه خبره. مطالعات تصویربرداری مغزهای مبتلا به ADD نشون میدن که یه بخشی از مغز که تصمیم‌گیری رو کنترل می‌کنه (قشر جلوی مغز) توی این آدم‌ها کم‌کاره. البته بهتره این‌جوری بگم: وقتی که مغز این آدم‌ها توی حالت استراحته، عملکرد طبیعی داره؛ ولی وقتی‌که ازش خواسته میشه که خودش رو درگیر کارهای مختلف بکنه، عملکرد کُندی داره. آزمایش‌هایی که فعالیت‌های الکتریکی مغز رو اندازه‌گیری می‌کنن نشون میدن که توی بچه‌های مبتلا به ADD فعالیت امواج سریع مغزی موقع مواجه‌شدن با مسائل ریاضی خیلی کُند میشه. فعالیت امواج سریع نشون میده که مغز فعال و درگیره و وقتی‌که بچه‌های سالم با یه مسئله‌ی ریاضی مواجه میشن، فعالیت این امواج توی مغزشون به‌شدت زیاد میشه. مکانیسمی که این‌جا درگیره با تولید ماده‌ی شیمیایی دوپامین هم ارتباط مستقیم داره. دوپامین، یه ماده‌ی شیمیایی مهم و شناخته‌شده توی مغزه که تمرکز، توجه و انگیزه رو تنظیم می‌کنه. مغزی که به ADD مبتلاست، نمی‌تونه به‌اندازه‌ی کافی دوپامین تولید کنه. برای درمان این مشکل، باید تولید دوپامین توی قشر جلوی مغز رو تحریک کرد و این کاریه که محرک‌های روانی‌ای مثل ریتالین و دِکسِدرین انجام میدن. اون‌ها تولید دوپامین رو بیشتر می‌کنن و همین مغز رو تشویق می‌کنه که فعالیت امواج سریع رو افزایش بده. این محرک‌های روانی مثل دارو هستن و واقعاً هم مؤثر هستن. اون‌ها تمرکز بیمارها رو افزایش میدن و اون‌ها رو آروم می‌کنن. به‌نظر می‌رسه که مداخلات دارویی می‌تونن پیچیدگی‌های بیولوژیکی رو هم رفع کنن. یه مغز ADD فکر می‌کنه که اشتباه سیم‌کشی شده و محرک‌های روانی این نقص ژنتیکی رو جبران می‌کنن. گفتم نقص ژنتیکی، بذار به همون تئوری که گفته بودم بعداً بررسیش می‌کنم برگردیم. نمی‌شه گفت که این نظریه اشتباهه؛ ولی نباید همه‌چیزِ این بیماری رو به ژنتیک ربط بدیم. برای توضیح این مورد باید یه مسیر کوتاه رو طی کنیم و به رشد مغز انسان نگاه کنیم. بیا از اسب‌ها شروع کنیم، نظرت چیه؟ خُب، یه اسب شیرخوار می‌تونه توی اولین روز زندگیش راه بره و بدوه! مثل بقیه‌ی پستاندارهای جوان، این پستاندار هم می‌تونه از همون روز اول تولدش به شکل خارق‌العاده‌ای هماهنگی فیزیکی و عصبی داشته باشه. در مقابل، مغز بچه‌ی انسان باید حدود دو سال رشد کنه تا بعد بچه بتونه راه بره. مغز انسان در مقایسه با اسب یا بقیه‌ی پستاندارها بزرگتر و البته پیچیده‌تره و باید تکامل پیدا کنه. نمی‌شه الان به این مسئله پرداخت؛ ولی مغز ما از زمانی که جدمون از جد شامپانزه‌ها جدا شد (حدود یه میلیون سال پیش) چهار برابر بزرگتر شده. چه نتیجه‌ای میشه گرفت؟ مغز ما موقع تولد نارسه و به تکامل نیاز داره. باید هم این‌طوری باشه؛ چون در غیر این‌صورت سر بچه از کانال زایمان رد نمی‌شد و اگه هم سر ۹ ماهگی به دنیا نیایم، هیچ‌وقت به دنیا نمیایم! این یعنی بخش بزرگی از فرایند رشد شناختی بعد از تولد اتفاق می‌افته. مغز بچه‌ی آدم بعد از تولد توی هر ثانیه میلیون‌ها اتصال جدید برقرار می‌کنه و این پیشرفت رو میشه از نظر فیزیکی (بزرگ شدن جمجمه و جثه‌ی بچه) هم دید. توی سن سه سالگی، اندازه‌ی بدن یه بچه حدود ۲۰درصد اندازه‌ی بدن یه بزرگساله؛ ولی اندازه‌ی مغزش حدود ۸۰درصد اندازه‌ی مغز یه بزرگساله. البته باید این رو هم بگم که این پیشرفت وقتی اتفاق می‌افته که بچه توی این دنیا و بین آدم‌های مختلف زندگی کنه. توی این فرایند توسعه یه جزء ژنتیکی هم وجود داره؛ ولی از پیش تعیین‌شده نیست. ژن‌ها مثل نقشه هستن. ژن‌ها دقیقاً چیکار می‌کنن؟ اون‌ها مشغول برنامه‌ریزی پروتئین‌هایی هستن که ساختار و عملکرد سلول‌ها رو تنظیم می‌کنن؛ ولی توی همین برنامه‌ها هم پتانسیلی وجود داره. این‌که چطوری این پتانسیل خودش رو در عمل نشون میده هم یه بحث جالبه. مدارهای عصبی‌ای که توی فرایند بینایی نقش دارن رو در نظر بگیر. نقشه‌ی این مدارها توی ژن‌ها به‌صورت کدگذاری شده وجود داره؛ ولی رشد بینایی به عوامل محیطی وابسته‌ست. اگه یه بچه‌ای که از نظر ژنتیکی توانایی بینایی کامل داره رو به‌مدت ۵ سال توی یه اتاق تاریک بذارن، تا آخر عمرش کور باقی می‌مونه. بدون ورود امواج نور، این مدار بینایی تحلیل میره و می‌میره و پتانسیل ژنتیکی اون تا ابد بیان‌نشده باقی می‌مونه. توی این مرحله می‌تونیم دوباره به ADD برگردیم. تمرکز، توجه و کنترل تکانه هم بخشی از یه مدار عصبی پیچیده هستن؛ مداری که توی قشر جلوی مغز قرار گرفته. تو نمی‌تونی کسی رو پیدا کنی که از همون روز اول تولدش کنترل تکانه توسعه‌یافته داشته باشه. این یعنی مدارهای مربوط به کنترل تکانه بعد از تولد و به‌مرور زمان ایجاد میشن. سؤال اینه که می‌تونیم اون ورودی‌های محیطی که روی کنترل تکانه و مدارهای مغزی مرتبط اثر می‌ذارن رو شناسایی کنیم؟ توی یه کلام، آره میشه. پایانه‌های عصبی و گیرنده‌هایی که مملو از دوپامین هستن توی سال‌های اول بعد از تولد ایجاد میشن. این پایانه‌ها با تعاملات شاد با اطرافیان تحریک میشن. نگاه محبت‌آمیز یه مادر به بچه‌ش یه نمونه‌ی خوب از این تعامله. توی این لحظه، مغز بچه پُر از مواد شیمیایی خاصیه که باعث رشد گیرنده‌های دوپامین توی قشر جلوی مغز میشن؛ ولی وقتی‌که این ورودی‌ها وجود نداشته باشن چی؟ منظورم اینه اگه یه بچه سال‌های اول عمرش اصلاً هیچ محبتی از اطرافیان دریافت نکنه، چی؟ خوشبختانه روی این موضوع هم تحقیق شده. مطالعه‌هایی که روی میمون‌ها انجام شدن نشون میدن که اگه اطرافیان رو از نظر فیزیکی حذف کنی برای مغز درحال رشد بچه چه اتفاقی می‌افته. برای مثال اگه یه میمون شیرخوار به‌مدت ۶ روز از مادرش دور بشه، سطح دوپامین مغزش به‌شدت کم میشه. مطالعات مشابهی هم روی بچه‌ی انسان انجام شدن. توی این مطالعات، اطرافیان کنار بچه بودن؛ ولی هیچ ارتباطی با بچه برقرار نمی‌کردن و کاملاً نسبت بهش بی‌توجه بودن. چرا یه مادر نباید حضور احساسی داشته باشه؟ یکی از دلایل عدم حضور احساسی، افسردگیه. چندتا مطالعه‌ی بزرگ نشون میدن سطح کورتیزول بدن بچه‌هایی که مادرهای افسرده دارن خیلی بالاتر از بچه‌هاییه که مادرهای سالم دارن. دلیلش هم اینه که مادرهای افسرده هیچ ارتباطی با بچه‌شون برقرار نمی‌کنن. این خیلی اهمیت داره؛ چون وقتی‌که سطح کورتیزول توی بدن بالا باشه، سطح دوپامین به‌شدت کم میشه. به این ورودی‌های محیطی که شناسایی کردیم «هم‌سویی» میگن. توی علم روان‌شناسی، «هم‌سویی» به هماهنگی عاطفی بچه با والدینش اشاره می‌کنه. هم‌سویی وقتی رخ میده که یه مادر وقتی‌که بچه‌ش داره گریه می‌کنه اون رو بغل می‌کنه و سعی می‌کنه اون رو بخندونه یا نیازش رو برطرف کنه. حالت چهره‌ی مادر غم و اندوه بچه رو تأیید می‌کنه و از طرفی هم به بچه نشون میده که توی غمش شریکه. برای یه بچه، هم‌سویی خیلی اهمیت داره؛ چون یه تجربه‌ی هیجان‌انگیز از امنیت و شریک‌شدن دنیا با یه نفر دیگه‌ست. این چیزها شاید خیلی ساده باشن؛ ولی نقش مهمی توی افزایش ترشح دوپامین و رشد مغز دارن. چی میشه وقتی‌که یه بچه هم‌سویی رو تجربه نمی‌کنه؟ اولین چیز اینه که حس اطمینان توی بچه از بین میره. این‌طوری بچه دیگه احساس امنیت نمی‌کنه و توی یه دنیای پر هرج‌ومرج و خطرناک احساس تنهایی می‌کنه. اون بچه دائماً استرس داره و نمی‌تونه اون رو تغییر بده؛ چون مغزش نمی‌تونه واکنش جنگ و گریز رو ایجاد کنه. تنها کاری که اون می‌تونه انجام بده اینه که از مکانیسم طبیعی دفاعی خودش استفاده کنه و نذاره که استرس کل زندگیش رو دربر بگیره و براش مشکلات جدی ایجاد کنه. این‌طوری اون بچه دیگه نمی‌تونه محرک‌های محیطی استرس‌زا رو پردازش کنه و این‌طوریه که مغز کند میشه.